De stapel

De stapel (eng: soundpost) is een rond stokje aan de binnenzijde van een viool. De stapel zorgt ervoor dat de trilling van het bovenblad naar het onderblad wordt getransporteerd. De stapel wordt ook wel liefkozend “de ziel” genoemd als vertaling van het Franse “âme”.

Sinds 1600 zijn er bronnen bekend die over de stapel spreken. Misschien dat er voor die tijd al andere instrumenten waren die van een stapel gebruik maakten. Bij de viool was dat nog niet gangbaar.

De stapel wordt geplaatst terwijl geen gespannen snaren op het instrument zitten. De stapel staat enigszins geklemd tussen boven en onderblad. Zodra de snaren gespannen worden, zal de stapel echt geklemd komen te zitten. Hij wordt niet vastgelijmd maar blijft staan door de spanning van de snaren die de kam op het bovenblad drukken. Zorg bij het wisselen van een snaar dat er voldoende spanning op de overige snaren blijft staan om te voorkomen dat de stapel omvalt. Wanneer de stapel omgevallen is, kan de vioolbouwer de stapel weer plaatsen.

De stapel wordt gepositioneerd onder de hoogste snaar van de viool (e-snaar) en enige millimeters lager dan het kamvoetje. De exacte plaats van de stapel is belangrijk voor de kwaliteit van het geluid en verschilt per instrument. Een S-vormige stapelzetter wordt in de stapel geprikt en vervolgens wordt de stapel door het f-gat op zijn plek gebracht. Het plaatsen is een lastig karweitje want je kan de stapel alleen door het f-gat benaderen om het rechtop en op de juiste plek te brengen. Met een spiegeltje kan je door het f-gat kijken of de stapel goed aansluit op het boven- en onderblad. Als het staartstuk los is kan via het gat van de pin gekeken worden of de stapel correct staat.

De engelse wikipedia geeft aanwijzigingen over de plaatsing van de stapel. In het figuur staan aanwijzingen voor een rijkere, meer briljante of directe toon. Helaas is dat wat te makkelijk voorgesteld want blijken er veel meer factoren die van invloed zijn op de klank. Het verschuiven van de stapel in een bepaalde richting heeft in mijn experimenten niet de effecten die beschreven staan maar wel heel andere tot gevolg. Het belangrijkste effect van verschuiven van de stapel is dat bepaalde tonen uitdoven en andere tonen dominant (schel) aanwezig worden. De beste stapel positie is de middenweg waarin de meeste tonen goed uitkomen. Het vinden van deze plek is een zoektocht en er is niet direct een formule waarmee de stapel met enkele experimenten naar de juiste plaats gedirigeerd wordt.

Als je eenmaal tevreden bent met de plaats van de stapel, wil dat niet zeggen dat dit tot in lengte van jaren de beste positie is. Het instrument zal door droging en weersinvloeden veranderen. Wel is het raadzaam om de positie van de stapel te noteren want dat maakt het makkelijker om een per ongeluk omgevallen stapel opnieuw te plaatsen.