Bij de bouw van mijn eerste handgemaakte viool ben ik op les gegaan bij Dirk Jacob Hamoen. Hij heeft een vioolbouwschool waar uitstekende violen gebouwd worden. Dit is het uiteindelijke resultaat geworden.
Na een kennismaking en inleiding over vioolbouw ben gestart met het maken van de binnenmal en krans.
De Krans
De binnenmal wordt afgetekend aan de hand van een sjabloon en vervolgens nauwkeurig afgewerkt. Nadat de binnenmal zijn juiste vorm heeft gekregen worden de wilgen hoekblokjes passend gemaakt en vastgelijmd.
De ribben worden op dikte geschraapt en gebogen in de vorm van de binnenmal. De eerste keer buigen is een lastige klus en met name de tailles want daar is de buiging het sterkst
De gebogen ribben worden met huidenlijm op de blokken gelijmd. Lijmrandjes er tegenaan zodat de bladen een groter oppervlak gelijmd kunnen worden en de krans is gereed.
Bovenblad en onderblad
Het bovenblad wordt uit één stuk hout gemaakt. Dit stuk is kwartiers gezaag en daarna middendoor gezaagd. Deze twee delen worden gevoegd door ze exact passend te maken en tegen elkaar te lijmen. het blad wordt aan de bovenzijde in de juiste vorm geschaafd en geschraapt. Pas wanneer de bovenzijde gereed is wordt de binnenzijde uitgehold. De bladdikte varieert en kan plaatselijk op diepte geboord worden. Door alle boorgaatjes weg te schaven en schrapen wordt ook de binnenzijde keurig gevormd.
Het onderblad ondergaat eenzelfde proces maar is zwaarder werken omdat het van harder esdoornhout gemaakt wordt.
Het maken van de inleg-gootjes is een nauwkeurig en tijdrovend klusje. Eerst een proefstuk maken om ervaring op te doen. Zeker voor de hoeken bij de tailles want de hoekjes zijn aan de binnenzijde erg kwetsbaar.
De zangbalk is spiervormig en past exact in de ronding van het bovenblad. De zangbalk wordt in het bovenblad gelijmd onder het voetje van de kam bij de G-snaar.
De f-gaten worden uitgesneden. De f-gaten vallen onmiddellijk op als je de viool bekijkt dus moet het heel precies gebeuren. Bij het uitsnijden rekening houden met de nerven om te voorkomen dat je mes in een nerf schiet en te veel wegsnijdt. Ook de ronding van de f-gaten moet heel vloeiend lopen en ze moeten natuurlijk symmetrisch zijn.
De krul
Het maken van de krul is een mooie techniek. Op blok essenhout wordt recht gemaakt en daarop de buitenvorm van de krul getekend en uitgezaagd. Hierop wordt afgetekend hoe de windingen van de krul gaan lopen. Nu wordt er telkens een stukje afgezaagd zodat er een regelmatige achtkantige spiraalvorm overblijft. Vanuit deze vorm kan de krul afgewerkt worden zodat de prachtige rondingen van de krul overblijft. De zijkanten worden dieper weggestoken waardoor de krul nog fraaier lijkt.
De Hals wordt afgewerkt en de sleutelkast wordt uitgestoken.
Afbouwen
De onderdelen zijn gereed en kunnen nu samengesteld worden. De hals wordt enkele millimeters in de krans gelijmd en vormt een stevige verbinding omdat hier straks de snaarspanning op staat. De exacte hoogte van de toets bepaald straks of je goed in hogere posities kan spelen.
Het etiket wordt in het onderblad gelijmd zodanig dat deze via het f-gat bij de G-snaar gelezen kan worden.
Boven- en onderblad worden op de krans gelijmd en nu zie je voor het eerst de hele viool. maar je bent voorlopig nog niet klaar. De stemsleutels moeten passend gemaakt worden. Een kam moet passend gemaakt worden. Het kielhoutje en onderzadel zijn nog twee onderdeeltjes die moeten passen.
Lakken
Eén laag waterglas wordt opgebracht. Waterglas maakt het hout beter bestand tegen weersinvloeden en ongedierte. Daarna volgt een grondkleur op het hout. De volgende lagen blanke lak worden met een kleur vermengd zodat de viool zijn gewenste kleur gaat krijgen.
Elke laklaag begint te drogen onder UV licht, tot de viool stofdroog is. Daarna moet hij verder drogen bij zonlicht. Als er weinig zonlicht is duurt het drogen gewoon wat langer. Dat kan zelfs de beste bouwer overkomen.
Nadat de laatste laklaag hard genoeg was kon de viool opgetuigd worden. Op dat moment zijn de eerste echte klanken te horen. Er zijn al vele lovende woorden over gesproken en ik ben bijzonder tevreden. Hieronder de foto’s van het resultaat.
Foto’s: Geerke Vermeulen